I der Ziit noch em eerschte Wältchrieg händ üüseri badische Noochbere mageri Johr ghaa. Si sind aarm gsi wie dChilchemüüs und händ chuum z gnaged und z biissed ghaa, verschwige dänn z trinked. Chuum, das amene Sunntig emol e Glas Moscht ggä hät uf de Tisch, und am Wäächtig händ si möse s löötig Wasser lappe. I sälbne Johre sind si amed noch em Herbscht is Chläggi dure choo, go de Treschter hole, wo üüseri Puure aanewäg uf de Mischt ghäit hettid. Und me hät en-en billig ggää: en Franke de Sack, wänn si-n grad sälber i der Trotte gholet händ. Dä Treschter händ si dänn dihaam i-ne Schtändli ieghäit, händ Wasser drüber gläärt, en Sack Zucker derzue, und alles vergääre loo. Da hät denn iren Huushaaltingswii ggää, de sogenannt «Puurligäägger». Me cha sich zwoor vorschtelle, da da mängsmol e miseraablichi Brüeje gsi ischt. Aber – si händ en amel trunke z Wiisbel, z Baalterswiil, z Jestette, z Lottstette und z Dettighofe.
Da ischt Johr für Johr eso ggange, und mit der Ziit hend üüseri Chläggauer Wiipuure en jede kännt, wo us em Badische ännedure cho ischt. Me hät au immer gwüsst, wa änne a der Grenze passiert, und ischt über jede Hoochsed und über jedi Beäärdiging uf em lauffende gsii. Am-ene Oobed im Nooherbscht sind au wider emol e par Baalterswiilemer Puure mit irne Wäge vor dOoschterfinger Bäärgtrotte härägfahre. Si händ irne Rösslene en Aarvel Heu häräghäit und e par Pünt Seck abglade.
I der groose, aalte Bäärgtrotte, wo praat und phäbig zmitts im Räbbäärg inne schtoht, ischt Hoochbetriib. A allnä dräi Bommtrottene wüürt truckt. Da ischt e Giire und Chnare und Schtöhne i däm aalte Holz. Schtarchi Puureäärm packed di tick Schtoossschtange und trääjed de Bötz Milimeeter um Milimeeter feschter uf di aachene Teckfleckling, da me maant, es meu jede Augeblick di ganz Trotte mit amm Chlapf verjage. Aber die aalt Aachetrömme gänd nid noo: si giired und chnared und schtöhned überluut, da me s bis is Doorff abe ghöört. «Ghööred er», säged dOoschterfinger Fraue zu ihrne Chinde, wo si grad is Bett tönd, «ghööred er, wie s Trottetier schnuufet?» Und dChinde losed und schlüüfed under dTecki und händ Angscht, Angscht vor däm groosse Tier, wo i der Trotte usse liit und därewäg uuhaalig mo piischte und joomere. Und si schtelled sich en groosse Drache voor, mit glüejige Auge und eme wiite, wiite Muul. «Jeh, wänn dä emol is Doorff abechunnt!»
Under däm risige Truck vo dänä aachene Fleckling mönd au di herttischte Truubebeeri noogää. Zo der Röhre-n-us schüüsst im-ene ticke Schtrahl de jung Wii i dSchtande. Dört schöpft en en halbwüchsige Pürschtel i-n-e Bücki. Dänn lupft me im Wiipuur da Bücki uf de Puggel, und dä traat de Säge hofili haam in Chär. Und wän an eso zwanzg-, driissgmol a am Oobed mit em volle Bücki is Doorff uegloffe ischt, waass er au, wa-n-er to hät!
S halb Doorff ischt i der Trotte usse a der Aarbet. Aber hütt nämed sis ehnder gmüetlich, und me hät s Gfüel, si gnüüssed de Herbscht. Me mo nid prässiere und hät zo allem Derziit. Wä-me en Truck dunne hät, cha-me e Schtundlang häresitze und waarte, bis s Trascht vertropfet hät. Und da me bi dem Umehocke nid mo früüre, händ si zmitts i der Trotte a der Wand e Füürhüüsli paue, mit Bänke ringelum. Über dem Füür hanget an-ere Chetteme en groosse Chessel. Do mached si iri fäine, chrefftige Herbschtschübling häiss, oder si wermmed de Wii, wän-er z chaalt ischt.
Si höckled um s Füür ume, rauched gmüetlich iri Schtümpe, chlopfed iri Schprüch und waarted, bis da si a dRäje chömed mit irem Trottegschäfft. Si prichted, wa so goht i üüserer Haamet ume: Äärnschts und Häiters, Aalts und Neus; s ischt wie-ne Chronik. Wänn die Müschterli, wo si verzelled, gaar au z tick oder us der undere Schublad sind, nämed si dChind, wo natüürlich mit offne Müülere zuelosed, am Chrips und am Hosefüdle und schtelled si solang i-n-e lääri, zwoomeeterhoochi Gäärschtande ie. Wänn dänn dLufft wider räin ischt und s Theemaa gwächslet hät, lupfed si di jung Waar wider usse.
Churz, es wüürt gschproochet und glachet, und dSchtimming ischt priimaa. Äntlich, noch em Häje und Schwitze und Zable im Summer und im Herbscht, händ si emol Ziit für sich sälber. S Füür flacked und chnischteret und giit waarm, und i sim Schii verbindt ääs alli zo-n-ere groosse Famili. Und uf allne Gsichtere liit e schtilli Freud und Zfridehäit; die Zfridehäit, wo dänn zon Mäntsche chunnt, wänn si de Säge vo irer Aarbet tööred gnüüsse.
Vo Ziit zu Ziit schtoht e so-n-en Wiipuur uf und goht a siinere Gäärschtande go luege, öb sin Suuser nonid im Schtaadium säi. Und wänn dä grä ischt, so schriibts de Bruuch voor, da-n-er i dänä, wo am Füür hocked, en Viertelchübel voll, da tuet öppis über 18 Litter, also so-n-en Chübel voll mo schpändiere. Me cha sich etz voorschtelle, das im-ene rächte Herbscht a am Oobed e par sonigi Chübel voll giit zom Lääre. Aber me mo jo i kam me de Finger gää, und jede taar trinke, sovill da-n er mag. Da säi guet für de Mage und butzi dure und schadi im Tokter, säged si.
Si schänked ii, schmöcked eso über-em Glas, hebeds gege s Liecht, nämed e chläi Schlückli, schmätzeled e parmol, süürpfled no zwaa-, drüümol und gänd dänn ire-n Urtel ab: «Dä ischt bigoscht guet, Emanueel, häscht en us em Buck?» – «Näi, us em Schpänguet.» – «Mä merkts, hät fascht ka Süüri!»
So gohts Oobed für Oobed, alläg au zwoo Wuche lang, und Oobed für Oobed ischt di gliich guet Schtimming am Trottefüür.
«Hopla, dSchwoobe chömed», saat etz de Mesmer, wo d Baalterswiilemer iri Seck i dTrotte-n-ieschlaapfed. «Miir sind kai Schwoobe», giit an vo däne ume, «miir sind Badisch!» – «Da ischt für üüs es gliich», lachet de Mesmer, «mached Blatz, da die Lüüt chönd absitze!» Me rutschet gäärn e wängili zäme, dänn eerschtens wüssed die Schwoobe immer öppis Neus z verzelled, und zwäitens ghöörts zom Herbscht, da me-ne bi däre Glägähäit en Tiirggel aahänkt.
«Hai, Mesmer, bring e chläi vom Vergoorene», saat de Jeger-Köbi, «die Manne händ Tuurscht!» Me brünnt dGleser uus am Trögli, schänkt ii und macht Gsundhäit. Und wil die tüütschte Noochbere vom lange Wäg en rächte Tuurscht mitproocht händ, mo me-ne aa- ums andermol iischänke.
«Soo, we gots bäi-ene, z Baalterswiil?» frooget de Jeger-Köbi. «Ho, wie-me halbe Hund, allziit uf zwai Bai», saat de Chranzwiirt zwüsched zwää Schlücke. «Duu, Chranzwiirt!» rüeft etz de Ooschterfinger Mesmer, «ich ha ghöört, du säijisch Bürgermäischter woorde. Ischt da wohr?» – «Hoo, säll ischt scho wohr», giit de Chranzwiirt zimlich wichtig ome, «aber ich wäärs au itt wore, wä-mer nid Mangel hettid a gschiide Lütt.» De Mesmer schtoosst mit im aa: «Dänn cha me diir jo gratteliere! Prost Chranzwiirt, du häscht die Wahl scho lang verdienet.»
Si schtoossed aa – zum achte Mol öppe – wider alli mitenand, und de Jeger-Köbi saat zum Mesmer: «Duu, Mesmer, wäm-miir emol zOoschterfinge en Mangel händ a gschiide Lüüt, dänn wehled mir dich au in Gmaandroot, aber erscht dänn.» Aber de Mesmer wehrt sich: «Bi üüs wäärded au nid immer di Gschiidschte in Gmaandroot gwehlt!» Etz lueget en de Emanueel so vo der Siite-n-aa und lachet. «Duu häscht am allerwänigschte Grund zom Reklemiere, Mesmer», saat er, «diir chas jo blooss rächt sii, wänn di Tumme au e Verträtting händ i der Behöördi.»
So hocked si binenand, chlopfed iri Schprüch und nämed enand nüüt chrumm. S wüürt glachet und ggässe und fliissig iigschänkt; und die Baalterswiilemer händ efange schööni Plöder binenand, wo si noch de Zwölfe iren Trascht laded und uf de Wage ueboorzed. Ob em Abfahre schtoht alles vor der Trotte usse und lueget ene noo, öb si unne bi der Doorffschtrooss au de Rank überchömid und nid mit der ganze Bagaaschi in Doorffbach iefahrid, wie s letscht Johr.
Dänn gönd si wider i d Trotte ie a s Füür und lached no en ganze Rung wäge däm Mangel a gschiide Lüüt. Etz chunt de Kanoniere-Bertel derthäär und saat: «Soo, ich bi fertig, Mesmer, etz chasch duu aafange mit Trucke.» Aber im Mesmer isch es nümme drum: «Miiraa», saat er, «um die Ziit fang ich numme aa. Mir trinked lieber no aas mittenand. Moorn ischt au no en Tag.» (Gsehnd er, de Mesmer ischt nämlich gaar nid eso tumm.)
Hüt verchauffed de Jeger-Köbi, de Mesmer und de Emanueel kann Wii me, bloos no Truube. Die wäärded no am gliiche Oobed, wänn si gherbschtet sind, uf Laschtauto glade und uf Schafuuse oder is Züripiet iegfüert. Und dört, i de groosse Wiihandlinge, goht etz alls mit de Maschine: s wüürt abbeerlet und gmale und truckt und verschluuchet, und alle Wii, dä vom Schpändguet und vom Buck, us de Taalräbe und vom Schtigili, chunt is gliich Risefass us Metall. Und die Ziite, wo me hät chöne en uusgwehlte Schpändgüetler trinke, we-n-en früener blooss de Abt vo Rhiinau übercho hät, sind halt verbii. Es giit blooss no aa aanzigi Sorte: Ooschterfinger! Wo zwoor aliwil no en uusgezäichnete Tropfe ischt, da möcht i do gsaat ha!
De Mesmer und de Emanueel und de Jeger-Köbi mönd au kan Viertelchübel voll Suuser me schpändiere, und viläicht chömed si wäge däm etz meh Herbschtgält über und sind riichi Manne worde. Aber öppis, wo-n-ene früäner s Trottefüür gschänkt hät, ischt verloore ggange: e Schtuck Gmüetlichkäit und Zfridehäit. Und wo s Gmüet und d Seel z churz chömed, wüürt de Mäntsch immer ärmer. Jaa, s Trottefüür hät äbe au innehär waarm ggää.
